این کاهش تولید ناخالص داخلی را می‌توان با بحران اقتصادی روسیه در سال ۱۹۹۸، بحران مالی ۲۰۰۸ و شوک اقتصادی پاندمی کرونا مقایسه کرد. پیش‌بینی‌‌‌ها حاکی از آن است که رشد اقتصادی روسیه در سال‌جاری به منفی ۷‌درصد برسد. این رقم در حالت بدبینانه به منفی ۱۲‌درصد افزایش می‌‌‌یابد که در مقایسه با بحران ۱۹۹۸ با منفی ۱۰‌درصد، بحران ۲۰۰۸ با منفی ۱۱‌درصد و شوک ناشی از پاندمی کرونا با ۹‌درصد انقباض در اقتصاد روسیه، عدد بزرگ‌تری است. کارشناسان معتقدند این انقباض قابل ‌توجه در پی تحریم‌های اقتصادی همه‌ جانبه و تصمیم‌‌‌ کسب و کارهای خارجی برای کاهش یا توقف فعالیت‌‌‌ در روسیه رخ داده و کاهش تجارت بین‌المللی، کاهش تولید و اختلال در زنجیره تامین را در پی داشته است. تحلیل‌‌‌های اقتصادی حاکی از آن است که در سال‌جاری میلادی، صادرات روسیه حدود ۱۳‌ درصد کاهش را تجربه خواهد کرد. از طرفی تقاضا نیز با کاهش ۱۰‌درصدی مواجه می‌شود و در نهایت، واردات حدود ۳۰‌درصد کاهش خواهد یافت.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد، 14 اسفند 1400، کد خبر: 3847574،  https://donya-e-eqtesad.com/

 اهمیت و تحلیل خبر:

در سراسر خاک روسیه میدان‌های بزرگ نفت، گاز طبیعی، زغال‌سنگ، طلا، اورانیوم، الماس و غیره وجود دارد.صنعت نفت روسیه یکی از بزرگترین صنایع نفت و گاز جهان می‌باشد. این کشور در کنار اوپک، یکی از دو قطب عمده تأمین نفت سایر کشورها است. اهمیت حیاتی نفت و گاز سبب شده که کنترل آن به عنوان یکی از عناصر اصلی در سیاست خارجی روسیه تبدیل شود. این کشور در سال 2010 با اختصاص نزدیک به 13 درصد تولید جهانی نفت، بزرگترین تولید کننده نفت جهان شناخته شد. در حال حاضر نیز بعد از عربستان سعودی بزرگترین استخراج کننده نفت در جهان محسوب می‌شود.روسیه جایگاه نخست را از لحاظ ذخایر گاز طبیعی در جهان به خود اختصاص داده و با دارا بودن 32 درصد ذخایر گازی و 30 درصد استخراج جهانی، بزرگترین تولید کننده گاز در جهان به ‌شمار می‌رود . روسیه نفت، گاز و زغال‌سنگ را به بیشتر اروپا و گندم را به خاورمیانه و آفریقا صادر می‌کند.

اگر چه کشور روسیه در پتروشیمی برخلاف بالادستی نفت و گاز رشد چندانی نداشته است،اما برنامه ای مدون برای  توسعه صنعت پتروشیمی خود در نظر گرفته است. سرمایه گذاری در کشورهای دیگر از جمله خط تولید پلی اتیلن در قزاقستان از جمله راهکارهای اتخاذ شده در این مسیر می باشد. شرکت پتروشیمی سیبور روسیه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های پتروشیمی جهان، سالانه توان تولید بیش از دو میلیون و ۲۰۰هزار تن محصول پتروشیمی را دارد که عمده آن، پلی‌اتیلن سنگین و سبک خطی و پلی‌پروپیلن است. این شرکت حدود ۷۵درصد از محصولات پتروشیمی خود را به کشورهای CIS ، ترکیه، کشورهای آسیا و اروپا صادر و ۲۵درصد باقی‌مانده را به بازار داخلی عرضه می‌کند.

          اوکراین از نظر ژئوپولتیکی و اقتصادی برای روسیه و غرب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از نظر صنعتی و اقتصادی دومین جمهوری مهم شوروی سابق پس از فدراسیون روسیه به شمار می رود.  از نظر زراعی و کشاورزی از منابع مهم تامین مواد غذایی به شمار می آید و جزء پنج کشور اول جهان در تولید غلات است. این کشور از نظر صنعتی و انتقال انرژی هم کشور مهمی محسوب می شود و  مرکز تولید فولاد، استخراج زغال سنگ و آهن، صنایع شیمیائی و مواد غذائی نیز به شمار می رود. هواپیماسازی، تانک­سازی،کشتی­سازی، موشک­سازی، صنایع اپتیک، ساخت ماشین آلات سنگین، موتور سازی، لوله سازی، توربین، صنایع فولاد، ادوات کشاورزی، صنایع سبک، صنایع شیمیائی، مواد غذائی، الکترونیک، رایانه، پوشاک، سیمان، نساجی و تولید الیاف مصنوعی در زمره محصولات صنعتی اوکراین به حساب می آیند. با توجه به موقعیت جغرافیایی این کشور در اروپای شرقی، دایر نمودن دفتر توزیع و فروش محصولات صادراتی پتروشیمی در این کشور منجر به افزایش دسترسی تولیدکنندگان به بازار اروپای شرقی می شود.

در خصوص صنعت پتروشیمی، اوکراین دارای ظرفیت تولید سالانه 4/5 میلیون تن آمونیاک و 7/3 میلیون تن اوره  می باشد و با صادرات حدود 2 میلیون تن اوره در سال این کشور از بازیگران اصلی بازار اوره در منطقه دریای سیاه و در بازارهای جهانی می­باشد. هند، ایتالیا، ترکیه، مکزیک، تانزانیا،آلمان و ... از جمله وارد کنندگان اوره اوکراین می باشد. پایین بودن ظرفیت تولید پلیمرهای اساسی و مصرف پلیمرها در این کشور نشان­دهنده پتانسیل مناسب صادرات محصولات پلیمری شامل انواع پلی­اتیلن­ها، پلی­پروپیلن­، پلی­استایرن و PVCبه آن کشور می باشد. 

براساس گزارش وال‌استریت ژورنال، روسیه و اوکراین روی هم حدود ۲۰‌ درصد از صادرات ذرت جهان و ۸۰‌ درصد از صادرات روغن آفتابگردان را برعهده دارند. بیش از ۱۲کشور در جهان بیش از ۱۰‌درصد از مصرف گندم خود را به اوکراین متکی هستند. شرکت‌های خودروسازی برای سیستم‌های الکتریکی به اوکراین وابسته‌‌‌اند و بیشتر کشورهای جهان نفت، آلومینیوم و پالادیوم از روسیه وارد می‌کنند که برای قطعات خودرو و جواهرات استفاده می‌شود. از آنجا که جنگ، اوکراین را در هم می‌‌‌شکند و تحریم‌ها روسیه را فلج می‌کند، موجی از کمبود گندم، تهدید منابع غذایی و افزایش قیمت نفت را در سراسر جهان به دنبال خواهد داشت.

بحران آغاز شده در اوکراین، قیمت نفت و گاز را صعودی کرده است. از سوی دیگر و با توجه به اینکه عمده گاز مورد استفاده اروپا از سوی روسیه تامین می­‌شود، تداوم این بحران اروپا را درگیر معضل تازه­‌ای از انرژی خواهد کرد. حضور و نقش آفرینی ایران در چنین برهه‌ای به عنوان یکی از اصلی­‌ترین دارندگان منابع گازی در جهان می­‌تواند در راستای منافع ملی، قدرت چانه­‌زنی ایران را در مذاکرات بین المللی بالا برده و حتی آغاز راهی برای رساندن گاز ایران به اروپا، اهرمی برای کاستن از فشار غرب، عامل متوازن­‌ساز قدرت به نفع تهران و برجسته کننده نقش ایران به عنوان تامین کننده انرژی اروپا باشد. غرب در پاسخ به حمله روسیه به اوکراین پاسخی تحریمی در پیش گرفته است و به نظر می­‌رسد شدت تحریم­‌های اقتصادی و سیاسی علیه روسیه به بالاترین حد ممکن افزایش یابد. در این حوزه هم رابطه قابل قبول ایران با مسکو می­‌تواند بازارهای روسیه را تا حدی در اختیار تولیدکنندگان ایران قرار دهد. . انقباض اقتصاد روسیه و جنگ این کشور با اوکراین، می تواند نقش جهانی ایران را در صادرات پلی اتیلن، پلی پروپیلن، اوره و آمونیاک در حوزه کشورهای CIS ، ترکیه، کشورهای آسیایی و اروپایی  افزایش دهد و از این طریق کشور ما می تواند در قالب سیاست های نفوذ به بازارهای جدید و گسترش بازارهای موجود بر در آمدهای ارزی خود بیافزاید. ضمن این که گشایش بازارهای جدید صادرات انرژی در سطح اروپا می تواند سرآغاز صادرات محصولات پتروشیمی ایران به بازارهای جدید نیز باشد.

تهیه و تنظیم: فاطمه اروجی