جنگ روسیه و اکراین با ایجاد اختلال در عرضه برخی از محصولات و کالاها باعث افزایش چشمگیر قیمت این محصولات گردیده است به طوری که پیش بینی می شود  قیمت نفت خام در سال 2022 با پیش بینی افزایش 42 درصدی نسبت به سال 2021  به رکورد قیمتی 100 دلار در هر بشکه، به بالاترین سطح قیمت از سال 2013 دست یابد. همچنین انتظار می رود قیمت محصولاتی غیر از انرژی به ویژه محصولاتی که اکراین و روسیه نقش مهمی در صادرات آن ها دارند،  افزایش 20 درصدی داشته باشد. گندم از جمله محصولات مهمی می باشد که انتظار افزایش قیمت 40 درصدی برای آن دور از انتظار نمی باشد.

بدیهی است چشم انداز بازار محصولات بستگی به مدت زمان جنگ و شدت اختلال در عرضه کالاها دارد. افزایش قیمت نفت منجر به ظهور منابع جدید عرضه، کالاهای جایگزین و کاهش تقاضا از طریق بهبود کارایی خواهد بود. با افزایش میزان تولید، الویت کوتاه مدت بر حمایت از خانوارهای فقیری قرارداده شده است که بیشتر تحت تاثیر قیمت بالای مواد غذایی و انرژی هستند. در بلند مدت نیز تسهیل سرمایه گذاری در منابع جدید غیر کربنی، ارتقا کارایی انرژی و بهبود روش های تولید مواد غذایی  از مهم ترین راهکارها برای تعدیل زنجیره عرضه نسبت به تقاضا می باشد. برای برون رفت ازچالش افزایش قیمت، کنترل قیمت ها و سوبسید ها از جمله تمهیدات اتخاذ شده در سطح کلان محسوب می شود.

 درسه ماهه اول سال 2022 با توجه به کاهش نگرانی حاصل از ویروس کرونا و بهبود اقتصاد جهانی، تقاضا برای محصولات افزایش چشمگیری داشته است. درحالی که به دلیل  محدودیت های عرضه ناشی از ضعف درسرمایه گذاری های طی چند سال اخیر تولید رشد  چندانی نداشته است. پیشی گرفتن تقاضا از عرضه به ویژه با وقوع جنگ روسیه و اکراین منجر به صعود قابل توجه قیمت محصولات و کالاها علی الخصوص انرژی، کودهای شیمیایی، غلات و فلزها مخصوصا نیکل گردیده است. (شکل پیوست) بدیهی است افزایش قیمت تاثیر زیادی بر اقتصاد و تورم داشته و کمبود مواد غذایی  از جمله پیامدهای آن می باشد.

به دنبال تحریم روسیه توسط ایالات متحده آمریکا، کانادا و بریتانیا، بسیاری از تجار به دلیل محدودیت های بیمه باربری، روابط تجاری نفتی خود را با این کشور قطع و تولید کنندگان انرژی نیز به عملیات تولید خود در روسیه خاتمه دادند.  لذا از ابتدای سال قیمت انرژی و محصولات غیر انرژی رشد صعودی داشته است. زغال سنگ و گاز طبیعی از جمله سوخت هایی می باشد که در ماه مارس به بالاترین حد قیمت خود دست یافته اند. میانگین قیمت نفت برنت با افزایش 55 درصدی در ماه مارس 2022 نسبت به  ماه دسامبر سال 2021  با قیمت 116 دلار در هر بشکه به فروش می رسید که ابن روند صعودی با سیاست آزادسازی ذخایر استراتژیکی توسط ایالت متحده آمریکا و اعضای آژانس بین المللی انرژی و نیز با کاهش تقاضا به دلیل قرنطینه شدن در چندین شهر چین متوقف شد. افزایش 30 درصدی قیمت گاز طبیعی در ماه مارچ نسبت به ماه دسامبر2021،  منجر به رشد قیمت زغال سنگ به عنوان جایگزین گاز طبیعی برای تولید برق گردید.  شاخص فلزات و مواد معدنی 13 درصد رشد داشته است و قیمت آن در حال حاضر 24 درصد بالاتر از زمان مشابه در سال گذشته می باشد. قیمت آلومینیوم و آهن نیز افزایش چشمگیری داشته است که بیانگر اهمیت جایگاه جهانی روسیه در عرضه این دو محصول می باشد. 

شکل 1-1 تغییرات قیمت از ژانویه 2020 تا مارس 2022

تهیه و تنظیم: فاطمه اروجی/ مریم ربیع گیلانی